Zielona rewolucja w przemyśle stali nierdzewnej i aluminium
CBAM w UE – nowe wytyczne wg. pakietu Omnibus
Wraz z intensyfikacją unijnej polityki klimatycznej i rosnącymi ambicjami w zakresie neutralności emisyjnej, Komisja Europejska wdraża mechanizm CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) – narzędzie, które diametralnie zmienia zasady gry w imporcie materiałów wysokoemisyjnych, w tym stali nierdzewnej i aluminium. Jego celem jest ograniczenie tzw. ucieczki emisji, czyli przenoszenia produkcji poza UE do krajów o mniej rygorystycznych regulacjach klimatycznych. Dla wielu firm oznacza to konieczność nie tylko dostosowania się do nowych obowiązków, ale też przemyślenia modelu operacyjnego.
CBAM – czym jest i dlaczego powstał?
CBAM to mechanizm opłat węglowych nakładanych na import towarów, których produkcja wiąże się z emisjami CO₂, w krajach nieobjętych systemem EU ETS lub objętych nim w mniejszym stopniu. Obowiązuje on dla sześciu sektorów: cementu, stali, żelaza, aluminium, wodoru, nawozów i energii elektrycznej. Mechanizm ten wprowadzono 1 października 2023 roku w ramach pakietu Fit for 55, a jego głównym celem jest zapewnienie równych warunków konkurencji i zachowanie integralności wspólnotowego systemu cen emisji.
Stal i aluminium znalazły się w centrum uwagi CBAM z uwagi na ich intensywny ślad węglowy i strategiczne znaczenie dla przemysłu unijnego. To materiały wykorzystywane w wielu gałęziach – od budownictwa po motoryzację – a jednocześnie często importowane z krajów o niskich standardach środowiskowych.
Faza przejściowa (2023–2025): raportowanie bez opłat
Do końca 2025 roku obowiązuje faza przejściowa. W tym okresie importerzy są zobowiązani do kwartalnego raportowania emisji wbudowanych w towary objęte CBAM – zarówno bezpośrednich (np. z pieców hutniczych), jak i pośrednich (np. z energii elektrycznej zużytej w produkcji). Dane te muszą pochodzić od producentów zagranicznych i być zgodne z metodologią Komisji Europejskiej. Raportowanie to, choć jeszcze nie wiąże się z opłatami, już dziś wymaga od firm dużego zaangażowania operacyjnego i organizacyjnego.
Faza docelowa (od 2026): certyfikaty i nowe obowiązki
Od 1 stycznia 2026 CBAM wchodzi w fazę docelową. Importerzy będą zobowiązani do zakupu certyfikatów CBAM odpowiadających ilości wbudowanego CO₂ w sprowadzanych towarach. Cena certyfikatów będzie oparta na średniej tygodniowej cenie aukcyjnej uprawnień EU ETS – co oznacza istotny koszt dla firm. Certyfikaty będą rozliczane rocznie, a niedopełnienie obowiązku ich umorzenia lub brak raportowania skutkować będzie karami administracyjnymi w wysokości od 10 do 50 euro za tonę CO₂.
Nowe wytyczne: Pakiet Omnibus
W odpowiedzi na sygnały z rynku, Komisja Europejska opublikowała w lutym 2025 tzw. Pakiet Omnibus – zbiór zmian upraszczających obowiązki związane z CBAM. Wprowadza on m.in. próg de minimis: import towarów o masie do 50 ton rocznie lub emisji do 100 ton CO₂ nie będzie podlegać obowiązkom CBAM. To rozwiązanie objąć ma blisko 90% importerów, przy zachowaniu 99% pokrycia emisji. Omnibus upraszcza też procedurę uzyskania statusu autoryzowanego zgłaszającego CBAM oraz wzmacnia przepisy antyabuzywne, ograniczające możliwości obchodzenia regulacji przez sztuczne modyfikowanie towarów.
